ندای سبز آزادی ـ مریم مدنی: امسال ۳۶ دانشگاه کشور ظرفیت پذیرش دختران را در برخی از رشته های دانشگاهی در دفترچه انتخاب رشته سال ۹۱ حذف کرده اند؛ در حالیکه در سال ۹۰ تنها دو رشته از ظرفیت دختران حذف شده بود، امسال ۷۷ رشته کارشناسی پذیرش دختران ندارند. رشته هایی چون حسابداری، علوم تربیتی و راهنمایی و مشاوره، مرمت بناهای تاریخی و شیمی محض که چندان ربطی به جنسیت هم ندارد.

خبرگزاری مهر در گزارشی نوشت که دانشگاه علامه طباطبایی که سال قبل حدود ۲۳ رشته علوم انسانی در این دانشگاه را حذف کرده بودف امسال اقدام به تک جنسیتی کردن دانشگاه ها کرده و در دفترچه انتخاب رشته امسال، دانشگاه علامه طباطبایی رشته های علوم تربیتی، علوم سیاسی،کتابداری و اطلاع رسانی را برای زنان و رشته های مددکاری اجتماعی، حسابداری، مدیریت صنعتی، مدیریت هتلداری را برای مردان اختصاص داده است.
این اتفاق برای برخی دیگر از دانشگاه های کشور هم رخ داده است؛ چنان که در زیرگروه علوم انسانی دانشگاه‌های بوعلی‌سینا همدان، رازی کرمانشاه و دانشگاه قم اقدام به پذیرش جنسیتی در رشته ها می‌کنند.

دانشگاه چمران اهواز هم در رشته های مهندسی تنها به جذب دانشجوی مرد اقدام کرده و زنان دیگر حق انتخاب رشته‌های مهندسی دانشگاه شهید چمران اهواز را ندارند. بنابراین دختران خوزستانی رشته های ریاضی و فنی دیگر امکان تحصیل در محل سکونت خود را ندارند. رشته های زمین شناسی و معدن هم در دانشگاه سیستان و بلوچستان تک جنسیتی شدند. همچنین در رشته های زیست شناسی و رشته مکانیک، دانشجویان دانشگاه زنجان به صورت تک جنسیتی پذیرش می‌شوند.

از سویی با وجود اعمال چنین تبعیض‌هایی، مطابق نتایج کنکور سراسری سال ۹۱، دختران در همه رشته‌ها پیشتاز شده‌اند.

در میان برگزیدگان کنکور ،۳۶ نفر پسر و ۱۷ نفر دختر هستند اما نفرات اول چهار گروه علوم تجربی، علوم انسانی، هنر و زبان های خارجی در انحصار دختران قرار دارد و تنها نفر اول گروه ریاضی پسر است.

تفکیک جنسیتی، از کی و کجا؟

سابقه تفکیک جنسیتی در واقع به ابتدای انقلاب و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی بازمی‌گردد که برخی قیود برای پذیرفته‌شدن در بعضی رشته‌ها ذکر شده بود، اما در سال ۱۳۷۲ با مصوبه شورای عالی برنامه‌ریزی کلیه قیدها در انتخاب رشته از جمله سن، جنس و تعداد دفعات شرکت در کنکور حذف شد و تنها ۴ قید جنسیتی همچنان باقی ماند که از این قرار بود:

ورود به رشته مامایی تنها به دلیل مشکلات شرعی تنها به خانم‌ها اختصاص دارد؛ رشته دریانوردی به دلیل شرایط کار مختص آقایان است؛ برخی رشته‌های بورسیه دانشگاه امام صادق و دانشگاه آزاد که همواره در پذیرش دانشجویان قید جنسیتی داشته اند و حتی در سال ۱۳۸۵ ورود دختران به ۲۸۵ رشته/شهر دانشگاهی را محدود کردند.

آمار نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۷۵ تعداد شرکت کنندگان پسر در کنکور سراسری بیش از دختران بوده اما در سال ۱۳۷۶ این تعداد تقریبا برابر شده و پس از آن دختران از پسران پیشی گرفتند و انتظار می‌رفت که با حفظ همان شرایط، این روند ادامه داشته باشد.

این در حالی بود که در سال ۱۳۶۱ و با بازشدن دانشگاه‌ها پس از انقلاب فرهنگی، تنها ۱۰ درصد دانشجویان دختر بودند و ۵۴ درصد از رشته‌های دانشگاهی به روی دختران بسته شد. از سال ۱۳۶۸ به بعد، تعداد کل دختران دانشجو در دانشگاه‌های ایران به سرعت افزایش یافت و به ۶۵ درصد رسید.

این امر نگرانی حکومت را در پی داشت؛ پس از آن با اعمال سهمیه‌بندی جنسیتی و محلی، کنترل تعداد دختران دانشجو در موسسات آموزش عالی بیشتر شد.

طبق آمار آموزش عالی، میزان مشارکت زنان از سال ۱۳۷۳ در ایران رو به رشد بوده، آنچنان که این میزان از ۲۷ درصد قبولی دختران در کنکور سال ۷۲-۷۳ به ۶۰ درصد در سال ۸۳-۸۴ رسیده است.

در اواخر فروردین ۸۲ حسین رحیمی، رئیس سابق سازمان سنجش از ایجاد سقف ۵۰ درصدی در برخی رشته‌های تحصیلی آزمون سراسری خبر داد. این محدودیت شامل رشته‌های زراعت، آبیاری، باغبانی، ماشین آلات کشاورزی، مهندسی مواد، مهندسی معدن، پزشکی و فیزیوتراپی برای داوطلبان دختر بود.

۱۵۶ نماینده مجلس ششم و نیز اعضای فراکسیون زنان این مجلس در نامه‌ای به رئیس جمهور، سهمیه جنسیتی ۵۰ درصدی رشته‌های پزشکی را تبعیض و خلاف قانون اساسی دانستند. هرچند معاون آموزشی وزارت بهداشت در پاسخ اعلام کرد که بر اساس کارشناسی‌های انجام شده، این سهمییه بندی منطقی‌ست و در کنکور سال ۱۳۸۳ اعمال می‌شود.

اما الهه کولایی، نماینده مجلس ششم همان زمان گفت که اعمال سهمیه، یکی از بزرگترین دستاوردهای انقلاب اسلامی یعنی حضور پر رنگ زنان در جامعه و دانشگاه‌ها را به خطر می‌اندازد.

آغاز تبعیض‌های‌ گسترده علیه زنان

طرح سهمیه‌بندی جنسیتی در دانشگاه‌ها طرحی‌ست که در مجلس هفتم به شکل جدی ارائه شد و براساس آن سازمان سنجش با سهمیه‌بندی جنسیتی در کنکور سراسری محدودیت‌هایی را برای ورود دختران به دانشگاه باید اعمال کند. هدف از این طرح حفظ قداست خانواده و ایجاد تناسب بین راهیابی دختران و پسران بیان شده که البته از سوی کمیسیون زنان دفتر تحکیم وحدت و دیگر تشکل‌های حقوق زنان محکوم شد.

طراحان آن معتقدند که برخی رشته‌ها به طور کلی مردانه است و طبیعتا وزارت علوم و تحقیقات از دانشجویان مرد در این رشته‌های خاص استفاده می‌کند و در رشته‌های زنانه نیز همین اتفاق رخ خواهد داد.

از سویی به گفته آنان وقتی دختران بدون اجازه پدر و همسر خود نمی‌توانند کار کنند و به شهرهای دور بروند، تخصص آنها در حال مملکت هیچ تاثیری ندارد.

فراکسیون زنان مجلس هفتم نیز دلیل ارائه این طرح را بالا رفتن سن ازدواج، افزایش طلاق، حفظ قداست و ارکان خانواده عنوان کرده بود.

با روی کار آمدن احمدی‌نژاد این طرح به طور جدی پیگیری و اجرا شد.

براساس آمار در سال ۱۳۸۵ سهیمه پذیرش برای پسران ۴۰ درصد بود اما بعد از آن طبق همین آمار، تلاش دولت برای کم کردن سهمیه دختران بیشتر شد.

در سال ۱۳۸۶ سازمان سنجش در ۳۶ رشته تحصیلی حضور زنان را محدود کرد ، اما با وجود سهمیه‌بندی‌ها در سال پیش از آن نیز، در تیرماه ۸۷ ابراهیم خدایی معاون فنی و آماری سازمان سنجش اعلام کرد که در میان شرکت کنندگان کنکور سراسری ۶۳ درصد از دختران و ۳۷ درصد از پسران در دانشگاه‌ها پذیرفته شده‌اند.

و بعد در سال ۱۳۸۸ بر اساس اعلام وزیر علوم، صندلی‌های دانشگاه ۳۰ درصد از آن دختران، ۳۰ درصد برای پسران و ۴۰ درصد سهمیه آزاد بود.

در همان زمان مرکز تحقیقات مجلس اعلام کرد که در سال‌های اخیر، افزایش تعداد دختران در دانشگاه‌ها و انستیتوها، فرصت‌های شغلی را از مردان که نان‌آور خانواده هستند، می‌گیرد و پیشنهاد کرد که در امر استخدام، اولویت انتخاب را باید به مرد داد، حتی اگر تحصیلات زن در حد تحصیلات مرد باشد.

آخرین خبر رسمی از دفتر برنامه‌ریزی دولت در آذرماه ۹۰ هم نشان می‌دهد که ۵ /۵۰ درصد پذیرفته‌شدگان کنکور سال گذشته دختر و ۵ /۴۹ درصد پسر بوده‌اند که در مقایسه با آمار سال‌های قبل کاهش قابل توجه دختران را نشان می دهد؛ دلیل آن هم به سهمیه‌بندی جنسیتی اعمال شده بازمی‌گردد که البته براساس دفترچه‌های کنکور منتشرشده سال ۹۱ این آمار از این پس بازهم روبه کاهش خواهد بود. اما با این حال و با وجود همین سهمیه‌بندی هم امسال نفرات اول چهار گروه علوم تجربی، علوم انسانی، هنر و زبان‌های خارجی در انحصار دختران قرار دارد و تنها نفر اول گروه ریاضی پسر بوده است.

به عقیده ناهید حسینی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر و فعال حقوق زنان: "علیرغم سیاست‌های دولت مبنی بر کنترل ورود دختران به دانشگاه‌ها آنها تلاش بیشتری کردند که در کنکور سراسری قبول شودند و بعد از فارغ التحصیلی وارد بازار کار شوند. آنان با موفقیت روزافزون خود، سیستمی را در که در کلاس اول ابتدایی جمله " بابا آب داد، بابا نان داد" را به هدف اصلی آموزشی خود تبدیل کرده بود، به طور جدی به چالش کشیدند."

زنان، همچنان مقاوم در برابر تبعیض‌ها

مسئولین هدف از سهمیه‌بندی‌ها را ایجاد تعادل جنسیتی و کمک به ثبات خانواده می‌خوانند، و مرکز امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری هم که از فعالان محدود کردن ورود دختران به دانشگاه‌ها بوده، افزایش تحصیل کردگان زن را سبب بالا رفتن انتظار آنان در مشارکت سیاسی و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی می‌داند؛ اما مهرانگیز کار، حقوقدان معتقد است که به طور کلی بعد از انقلاب ۵۷ رهبران مذهبی تصمیم گرفتند که مشارکت زنان را در امور اجتماعی و سیاسی محدود کنند و این براساس قوانینی بود که تبعیض جنسیتی را در ماهیت خود داشت و به این دلیل زنان شهروند درجه دوم محسوب می‌شوند و از حقوق مساوی با مردان برخوردار نیستند.

سعید پیوندی، جامعه‌شناس هم می‌گوید که جدایی جنسیتی در دانشگاه‌ها پروسه تبعیض جنسیتی را برای تصمیم‌گیرنده‌ها آسان‌تر می‌کند.

همچنان که کامران دانشجو در مراسم سی و دومین سالگرد انقلاب به عنوان وزیر علوم اعلام کرد که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۶۶ باید در دانشگاه‌ها اجرا شود.

بر اساس این مصوبه دانشجویان مرد و زن باید در کلاس‌های درس در دو ردیف جداگانه بنشینند.

و سرانجام نتیجه فعالیت‌های گسترده نمایندگان و دولت برای محدود کردن حضور زنان در دانشگاه‌ها به این امر انجامید که در سال ۹۰ وقتی دفترچه پذیرش دانشجو منتشر شد، داوطلبان متوجه شدند که دانشگاه علم و صنعت، سهمیه دختران در مقطع ارشد در همه رشته‌ها را تقریبا به صفر رسانده و در مقطع شبانه هم در کل ۱۹ رشته فقط ۲۵ سهمیه برای دختران در نظر گرفته شده بود.

دانشگاه غیرانتفاعی امام رضا در مشهد و دانشگاه قم نیز پذیرش دانشجوی دختر در برخی از رشته‌های تحصیلی را کاملا متوقف کردند و رشته‌های روابط عمومی و روزنامه‌نگاری هم از مقطع کارشناسی دانشگاه علامه طباطبایی حذف شد.

در نهایت امسال هم ۳۶ دانشگاه کشور ظرفیت پذیرش دختران را در برخی از رشته های دانشگاهی در دفترچه انتخاب رشته سال ۹۱ حذف کرده اند و در حالیکه در سال ۹۰ تنها دو رشته از ظرفیت دختران حذف شده بود، امسال ۷۷ رشته کارشناسی پذیرش دختران ندارند.