اقتصاد ناامید از مصالحه تهران و غرب

ندای سبز آزادی- مریم مدنی: دور دوم مذاکرات ایران و گروه ۵+۱ در بغداد بدون اعلام نتایج با اظهار امیدواری طرفین برای پیشرفت مذاکرات در آینده پایان یافت.

کاترین اشتون پس از پایان یافتن این مذاکرات با سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی تصریح کرد:" طرفین خواستار پیشرفت مذاکرات هستند."

رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در کاخ دارالضایفه بغداد در جمع خبرنگاران سخن می گفت افزود:" گروه ۱+۵ به صورتی محکم و روشن متحد است تا پیگیری کند که برنامه هسته ای ایران کاملا صلح آمیز باشد و از معاهده ان پی تی و همچنین قطعنامه های شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل خارج نشود."

وی افزود:" ما از ایران انتظار داریم که اقدامات عملی و قطعی انجام دهد تا نگرانی های جامعه بین المللی را از طریق جلب اعتماد بین المللی برطرف کند."

از سویی سعید جلیلی با اشاره به دور سوم  مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای گروه ۱+۵ این گفت و گوها را ناتمام خواند و افزود:" دراین گفت و گوها فضای خوبی بود برای اینکه دو طرف دیدگاه های خود را به صورت شفاف بیان کنند."

وی با مثبت خواندن این گفت‌وگوها اظهار امیدواری کرد که نتیجه مذاکرات ماه آینده در مسکو هم امیدبخش باشد.

هرچند طرف ایرانی چه در بغداد پس از پایان مذاکرات و در جمع خبرنگاران و چه در داخل کشور سعی در مثبت جلوه دادن نتایج این مذاکرات داشته است اما تغییرات بازار ارز و افزایش فوری قیمت دلار حتی پیش از پایان این گفت‌وگوها خلاف این امر را نشان می‌دهد.

از سویی برخی کارشناسان هم بر این عقیده‌اند که فارغ از بررسی تغییرات ارز و طلا در داخل کشور می‌توان از ناموفق بودن این گفت‌وگوها خبردار شد.

جمشید اسدی، استاد دانشگاه  مقیم فرانسه  در این مورد می‌گوید:" در زبان دیپلماتیک وقتی که طرفین گفت‌وگو برای نشست بعدی اظهار امیدواری می‌کنند، به این معنی‌ست که نشست جاری موفقیت‌آمیز نبوده است که اگر نتایج آن مثبت بود حتما با دف و کرنا اعلام می‌کردند.  اما وقتی فقط اظهار امیدواری می‌شود که در نشست بعدی نتایج بهتری گرفته شود پس این نشست مقرون به موفقیت نبوده است."

بازار منتظر نتیجه مذاکرات نماند

حتی پیش از آنکه طرف ایرانی مذاکرات در جمع خبرنگاران حاضر شود و نسبت به آینده این مذاکرات اظهار امیدواری کند و در واقع پیش از پایان یافتن دور دوم گفت‌وگو در بغداد، دلار در بازار ایران که روز قبل به ۱۷۰۰ تومان نمی‌رسید تا ۱۷۵۰ و ۱۷۷۰ تومان هم معامله شد.

در واقع وقتی مذاکرات از روز چهارشنبه به پنج‌شنبه کشیده شد بی آنکه خبری از نتیجه آن داده شود، قیمت ارز و سکه ناگهان در بازار ایران افزایش یافت.

قیمت سکه تمام طرح جدید و قدیم در روز پنجشنبه به ترتیب به ۶۶۵ و ۶۷۵ هزار تومان افزایش یافت که نسبت به روز قبل یعنی چهارشنبه ۳۰ هزار تومان افزایش نشان می‌داد.

همچنین نیم سکه با ۱۵ هزار تومان افزایش به ۳۳۵ هزار تومان و ربع سکه با ۷ هزار تومان افزایش به ۱۸۷ هزار تومان رسید.

به گفته دکتر اسدی بازار بسیار نگران ایران ترجیح می‌دهد سرمایه خود را در جای امنی نگه دارد. طبیعی‌ست که اگر نتیجه مذاکرات مثبت بود امید به ماندن سرمایه در اقتصاد ایران داشتیم اما وقتی بازار ترجیح می‌دهد سرمایه خود را به بازار ارز منتقل کند، این پیامد بی‌اعتمادی به نشست ناموفق بغداد است.

وی در گفت‌وگو با ندای سبز آزادی می‌افزاید:" این فضای تیره و تار را بازار و مردم هم متوجه می‌شوند. به همین دلیل می‌توان گفت افزایش قیمت ارز بلافاصله پس از مذاکرات لحظه‌ای نیست."

هرچند محمد کشتی‌آرای، رئیس اتحادیه طلا و جواهر کشور قیمت سکه و دلار در بازار در روز پنجشنبه را  هیجانی و غیرواقعی عنوان کرد و وزیر اقتصاد ایران هم یک شب پیش از آغاز مذاکرات در یک برنامه تلویزیونی با حبابی خواندن تغییرات قیمت سکه در بازار مردم را تشویق کرد که در جای امن‌تری سرمایه‌گذاری کنند،  اما جمشید اسدی در گفت‌وگو با ندای سبز آزادی نظری بر خلاف این را مطرح کرد. به گفته وی، شاید اگر نتیجه مذاکرات مثبت بود می‌شد گفت واکنش لحظه‌ای بوده اما چون منفی بود نشان می‌دهد که کمافی‌السابق سرمایه‌گذار به بازار داخلی بی اعتماد است و سراغ سرمایه‌گذاری ارز و طلا می‌رود. پس این رفتار بلندمدت خواهد بود، همچنان که مدت‌هاست آغاز شده و همچنان ادامه دارد.

وی می‌گوید:" از پاییز ۱۳۹۰ افزایش قیمت ارز و طلا روند صعودی به خود گرفته و باز هم ادامه خواهد داشت."

در واقع بازار ارز و طلا از دو سال پیش در روزهای بحرانی به سر می‌برد و تا مدت‌ها دولت و بانک مرکزی اقدام قابل توجهی برای مهار قیمت ها از خود نشان نمی‌دادند.

منتقدان دولت احمدی نژاد می گویند که دولت تلاش کرده با دامن زدن به بحران ارز و افزودن به قیمت آن، منابع ریالی لازم برای پرداخت یارانه های نقدی را فراهم کند؛ اما دولت منتقدان خود را به توطئه علیه ثبات اقتصادی از طریق ایجاد آشوب در بازار ارز و طلا متهم می کند.

بعد از مذاکرات هسته ای ایران و گروه ۱+۵ ی در استانبول ترکیه، قیمت انواع ارز و طلا در بازار سیر نزولی گرفت و به دلیل خوش بینی نسبت به مذاکرات هسته ای در بغداد این روند ادامه پیدا کرد.

اما به نظر می رسد که مذاکرات  ایران و پنج بعلاوه یک در بغداد و افزایش احتمال به نتیجه نرسیدن مذاکرات، تاثیر خود را بر بازار ارز و طلا در ایران گذاشته است.

اسدی معتقد است که بحران در وضعیت طلا و ارز در کشور ادامه خواهد داشت.

وی می‌گوید:  "وقتی دولت بدون حساب اسکناس بدون پشتوانه چاپ می‌نماید یا پول وارد بازار می‌کند این باعث افزایش نقدینگی می‌شود. اما مردم می‌دانند که اگر ریال دست‌شان باشد به خاطر نقدینگی بدون پشتوانه ارزش خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل باید در جایی خارج از اقتصاد ملی سرمایه‌گذاری کند چون اقتصاد ملی هر روز بی‌ارزش می‌شود."

ریشه بحران: اقتصاد مبتنی بر دولت نفتی ناکارآمد

از سویی به گفته اقتصاد دانان همچنان که در چند سال گذشته هم بر این نکته تاکید کرده‌اند سیاست‌های اقتصادی غلط دولت در دامن زدن به این بحران بسیار تاثیر داشته است.

در واقع تنش با جامعه جهانی و جنگ ایران و غرب و تحریم‌ها تنها دلیل وضعیت نابسامان اقتصادی ایران نیست و این موضوع علاوه بر مشکلات ایران و غرب در عوامل دیگری هم ریشه دارد.

به گفته جمشید اسدی سیاست بنیادین احمدی‌نژاد گسترش واردات بوده است تا به خیال خود قیمت‌ها را پایین نگه دارد اما حالا که آقایان علما خودشان به فکر حمایت از تولید داخل افتاده‌اند این به این معنی‌ است که خودشان می‌دانند مصالحه‌ای در کار نخواهد بود و تحریم‌ها ادامه خواهد یافت.

وی می‌گوید:" تنش با جامعه جهانی موجب وخامت اوضاع اقتصادی کشور شده اما اوضاع اقتصادی پیش از این تنش‌ها بحرانی شده بود. درآمد سرانه ملی ما هنوز به سال ۵۵ نرسیده و درآمد تولید ما در اواخر دوره آقای رفسنجانی اندکی با سال ۵۵ برابری می‌کرد. اما در این دوره‌ها خبری از قطعنامه‌های شورای امنیت نبوده است.

اسدی می افزاید: "در زمان آقای خاتمی هم گشایش‌هایی در وضع اقتصادی ایجاد شد هرچند کافی نبود. مسلما احمدی‌نژاد وضع را به مراتب بدتر کرد. در واقع دو ضربه اساسی به اقتصاد کشور زد.

ضربه اولی این بود که به علت آنچه ایشان مخالفت با آقازاده‌ها می‌نامیدند، با خودی‌های خودشان که آنها را پاک فرض می‌کردند همان کاری را کردند که قبلا در مورد آقازاده‌ها انجام می‌شد. یعنی خارج از رقابت و مناقصه به آنها امکانات می‌دادند. مثل قراردادها و امتیازهای بزرگی که بدون مناقصه به سپاه اعطا شد یا وام‌های بسیار کلانی که به افراد نزدیک خود می‌دادند که نمونه آن ماجرای امیر خسروی بود.

ضربه دوم احمدی‌نژاد تنش افروزی با جامعه جهانی و بی‌اعتنایی به تبعات آن بود. آنچنان که که در دور اول زمامداری ایشان هر سال یک قطعنامه تنبیهی صادر شد. مسلما قبل از آن هم اقتصاد ما وضع نابسامانی داشته اما در دوره ایشان وضع به مراتب بدتر شد."

اکنون بازار ارز در مقابل مذاکرات هسته ای واکنش نشان داده و قیمت ارز و طلا در بازار افزایش یافته است.

قیمت انواع ارز که در روزهای اخیر سیر نزولی داشت در دومین روز مذاکرات ایران و ۱+۵ افزایش پیدا کرده است.

گزارشها نشان می دهد که هر دلار به قیمت ۱۷۲۵ تا ۱۷۵۵تومان، هر یورو به قیمت ۲۱۶۰ تا ۲۲۰۰ تومان و پوند بریتانیا نیز به قیمت ۲۷۰۵ تا ۲۷۵۰ تومان در بازار معامله شده است.

این در حالی است که در روزهای اخیر قیمت هر دلار کاهش پیدا کرده بود و عصر روز پیش از آغاز مذاکرات هر دلار به قیمت ۱۶۶۸ تومان در بازار معامله شده بود.

قیمت سکه نیز با وجود کاهش قیمت جهانی طلا، در بازار بین ده تا بیست تومان افزایش یافته و هر سکه طرح قدیم ۶۶۸ هزار تومان و هر سکه طرح جدید ۶۵۹ هزار تومان و نیم سکه ۳۳۰ هزار تومان در بازار معامله شده است.

اما به طور قطع بحرانی‌تر شدن وضعیت اقتصادی ایران تنها نتیجه ناموفق بودن مذاکرات ایران و غرب نیست بلکه آنچنان که اسدی می‌گوید قرار نیست مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی قصد و توان این را داشته باشند که به مصالحه‌ای در جامعه جهانی برسند.

به گفته این صاحب نظر اقتصاد سیاسی،" آنچه جامعه جهانی می‌خواهد بسیار روشن است و در حقیقت قصد ندارد عقب‌نشینی کند. امروز جامعه جهانی متوجه شده که جمهوری اسلامی فقط در این مورد زبان زور می‌فهمد. حتی آقای اولاند هم وقتی در نشست آمریکا صحبت می‌کرد در مورد شدت تحریم‌ها علیه ایران موافق بود یا حداقل مخالفتی نکرد.

اما جامعه جهانی متوجه شده که جمهوری اسلامی فقط زبان زور و فشار را می‌فهمد و نرمش‌هایی که در نشست بغداد نشان دادند هم به دلیل سختی تحریم‌هایی بود که به ایران وارد شده است. و در اوایل تابستان این تحریم‌ها شدیدتر خواهد شد."

آینده ی مبهم مذاکرات

هرچند سعید جلیلی بر پیشرفت گام‌ به گام گفت‌وگوهای ایران و غرب تاکید کرده و اتخاذ نتایج بهتر را به مذاکرات مسکو در ماه ژوئن موکول کرده است اما به نظر جمشید اسدی، بهتر است پیش‌بینی دور سوم مذاکرات با رجوع به گذشته همراه باشد:" معیار و ملاک برای پیش‌بینی معمولا نگاه به تجربه‌های پیشین است. در نشست ترکیه اظهار امیدواری شد که در بغداد به نتایج مثبتی برسند اما می‌بینیم که در بغداد هم اتفاق مثبتی رخ نداد و حالا هم اظهار امیدواری می‌کنند که نتایج نشست مسکو بهتر خواهد بود. معلوم نیست این چه دستاوردی بوده که کسی از آن اطلاع ندارد و چرا به همه نتایج آن را نمی‌گویند تا نشان بدهند که واقعا این مذاکرات مثبت بوده است."

وی تاکید می‌کند: "در زبان دیپلماتیک وقتی برای جلسات بعدی اظهار امیدواری می‌شود یعنی تا الان اتفاقی نیفتاده است."

تغییرات قیمت طلا و ارز نشان می‌دهد که بازار هم به این نتیجه رسیده که دستیابی به توافقی در این زمینه دشوار است.

از سویی با وجود اظهار امیدواری برای بهتر شدن گفت‌وگوها در مسکو اگر تحریم‌های جدید غرب علیه ایران و تحریم نفت ایران به زودی آغاز شود معلوم نیست وضع بازار ارز و سکه و طلا در ایران به چه سمت و سویی خواهد رفت و در واقع چه بر سر اقتصاد بحرانی ایران خواهد آمد؟