اثرات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تحریم نفت ایران

DR

نوشتۀ شاهرخ بهزادی

در هفته ای که گذشت مجازات های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران وارد ابعاد تازه ای گردید.نتایج و آثاری که کاهش چشمگیر صادرات نفت ایران می تواند در زمینه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در ایران داشته باشد موضوع میز گرد رادیویی امشب ما را تشکلیل میدهد؛ این موضوع را با میهمانان این برنامه، فریدون خاوند- اقتصاد دان و استاد دانشگاه در پاریس، حسن شریعتمداری- فعال سیاسی مقیم آلمان و امیر حسین گنج بخش- عضو سازمان جمهوری خواهان ایران مقیم آمریکا، به بحث و گفتگو میگذاریم.

در هفته ای که گذشت مجازات های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران وارد ابعاد تازه ای گردید.
پس از امضای قانون تحریم بانک مرکزی ایران بوسیله باراک اوباما- رئیس جمهوری آمریکا، در آخرین روز سال میلادی گذشته، دولت های عضو اتحادیه اروپا در شامگاه روز چهارشنبه در باره ممنوعیت واردات نفت خام ایران به اتحادیه اروپا به یک توافق اصولی دست یافتند.
انتظار میرود که توافق نهایی در این زمینه پیش از اجلاس وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا که در پایان ماه ژانویه بر گزار خواهد شد، حاصل گردد.

ایران هر روزه ٤٥٠ هزار بشکه نفت خام به اروپا صادر می کند. این مقدار ١٨ در صد کل صادرات نفت ایران را شامل می شود. نفت ایران عمدتاً به سه کشور اروپایی ایتالیا (١٨٠هزاربشکه)، اسپانیا (١٦٠هزار بشکه) و یونان (١٠٠ هزاربشکه) صادر میگردد.
این سه کشور بیش از سایر کشورهای های اروپایی در تلاطم بحران اقتصادی و مالی و در معرض انباشتگی دیون دولتی قرار دارند.

در فردای تصمیم اتحادیه اروپا در باره تحریم صادرات نفت ایران به اروپا، مسئولان جمهوری اسلامی تلاش نمودند که این موضوع را کم اهمیت جلوه دهند.
علی اکبر صالحی- وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، اعلام داشت که جمهوری اسلامی به هیچ وجه نگران این مجازات ها نیست و جمهوری اسلامی آماده است که با هرگونه تصمیم خصمانه ای بر خورد کند.

اگر تحریم صادرات نفت خام ایران فقط به ١٨ در صد کل صادرات محدود شود، شاید این امکان وجود داشته باشدکه ایران با بکارگیری تدابیری این ضربه را تحمل کرده و تاب بیاورد؛ اما آنچه می تواند نظر مسئولان جمهوری اسلامی را نسبت به ابعاد مجازات های تازه تغییر دهد، جامعیت و کلیت این مجازات ها هستند.
این مجازات ها تنها جمهوری اسلامی را هدف نگرفته اند، بلکه ارتباط و همکاری تمام شرکت ها و شرکای تجاری جمهوری اسلامی در جهان را نیز هدف قرار داده اند.

در عمل، آمریکا و در آینده ای بسیار نزدیک اتحادیه اروپا به تمامی شرکت ها ی جهان که در زمینه نفت و گاز با جمهوری اسلامی همکاری می کنند چند ماه مهلت خواهند داد تا بین آمریکا و اروپا از یک سوی و جمهوری اسلامی از سوی دیگر، یکی را انتخاب کنند.
در چنین شرایطی، بسیار دشوار به نظر میرسد که یک شرکت معتبر جهانی خطر مسدود شدن دارایی هایش را در آمریکا و اروپا و احتمالاً در آینده ای نزدیک در بسیاری از کشورهای جهان به جان بخرد و دورنمای گسترش فعالیت های خود را در جهان تخریب کند و تمام منافع میان مدت و بلند مدت خود را را فدای حفظ رابطه تجاری با جمهوری اسلامی نماید.

بر این اساس، این احتمال قوت میگیرد که به زودی شرکت هایی که در ژاپن، کره جنوبی و چین و دیگر کشورها منطقه در زمینه واردات نفت با جمهوری اسلامی ایران همکاری می کنند از بازار نفت ایران روی بر گردانند.

از هم اکنون شرکت های ژاپنی برای تأمین نفت مورد نیاز ژاپن در حال جستجوی منابع جدیدی هستند. در همین حال خبر ها حاکی از آن هستند که کره جنوبی درخواست معافیت از شمول این تحریم های جدید را نموده است.در این رابطه باراک اوباما نمی تواند در باره معافیت شرکت هایی از شمول این قانون تصمیم بگیرد؛ وی فقط می تواند به شرکت های بین المللی، از جمله شرکت های کره جنوبی که در زمینه نفت و گآز با ایران همکاری می کنند حداکثر ١٢٠ روز مهلت دهد تا خود را با شرایط جدید پیش آمده تطبییق دهند.

چین هم که اولین شریک تجاری جمهوری اسلامی در جهان محسوب می شود، نمی تواند از این قاعده مستثنی باشد.
هرچند دولت چین اعلام نموده که با تحریم های یک جانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی مخالف است، اما در عمل شرکت های چینی خریدار نفت ایران رفتار دیگری را در پیش گرفته اند؛ بسیاری از گزارش های تجاری مبین این نظر هستند که شرکت های چینی خریدار نفت خام ایران میزان خرید خود را در ماه ژانویه به نصف تقلیل داده اند و این روند در ماه آینده ادامه خواهد یافت.

نتیجه آنکه نزدیک به ٦٠ در صد کل صادرات نفت خام ایران، که بر اساس آمارهای رسمی اکنون ٢٫٥ میلیون بشکه در روز است، به کشورهای اروپایی، چین، ژاپن و کره جنوبی روانه میگردد و آنچه مسلم است طی ماه های آینده جمهوری اسلامی ایران برای صادرات نفت خام خود دچار مشکلات جدی خواهد شد.
بسیاری بر این عقیده اند که اگر صادرات نفت ایران به طور کلی قطع نشود، میزان صادرات طی ماه های آینده به حداقل نصف میزان کنونی تقلیل خواهد یافت.

***

نتایج و آثاری که کاهش چشمگیر صادرات نفت ایران می تواند در زمینه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در ایران داشته باشد موضوع میز گرد رادیویی امشب ما را تشکلیل میدهد. این موضوع را با میهمانان این برنامه، فریدون خاوند- اقتصاد دان و استاد دانشگاه در پاریس، حسن شریعتمداری- فعال سیاسی مقیم آلمان و امیر حسین گنج بخش- عضو سازمان جمهوری خواهان ایران مقیم آمریکا، به بحث و گفتگو میگذاریم.

فریدون خاوند اظهار میدارد که اوضاع اقتصادی ایران بیش از سی سال است که خراب است و تحریم های اقتصادی این اوضاع خراب را باز هم خراب ترکرده و خواهد کرد. ایران در شرایط کنونی تحت فشار بسیار شدید اقتصادی قرار دارد. مشکلات ارزی در چند روز گذشته یکی از علایم بارز وضعیت خراب کشور می باشد.

فریدون خاوند می گوید که بانک مرکزی دیگر از دست گشادی برای تزریق دلار های نفتی و پشتیبانی از پول ملی بر خوردار نیست. وی می گوید اکثریت فعالان اقتصادی در کشور به وضع خراب اقتصاد ایران پی برده اند و میدانند که اوضاع باز هم خراب تر خواهد شد.

فریدون خاوند اعتقاد دارد که با شدید تر شدن فشار های ناشی از تحریم های جدید باید در انتظار یک حالت فوق العاده و اضطراری در ایران باشیم.

فریدون خاوند اظهار میدارد که ایران کره شمالی نیست؛ ایران از طریق صادرات نفت و واردات انبوه کالا شدیداً به اقتصاد جهانی وابسته بوده و مسائلی که از نظر اقتصادی و در چارچوب تحریم ها برای کشور پیش خواهد آمد، نظام سیاسی حاکم بر ایران را در وضعیت بسیار حساس و خطرناکی قرار خواهد داد.

حسن شریعتمداری تحریم های نفتی را در ادامه تحریم سیستم بانکی کشور دانسته و میگوید که این تحریم های تازه اثرات تحریم ها را چندین برابر خواهد کرد.

حسن شریعتمداری اعتقاد دارد که پیش از آنکه اثرات واقعی تحریم ها در جامعه ظاهر شود، منجر به اختلالات و اختلافات بزرگی در درون نظام حاکم گردیده است. وی اعتقاد دارد هنگامیکه این تحریم ها و تهدید های نظامی به مراحل نهایی خود برسند اختلافات موجود در درون نظام اسلامی وسعت خواهد یافت.

حسن شریعتمداری اظهار میدارد که تحریم ها تورم و فشار های اقتصادی برای مردم را به دنبال خواهد داشت و در این شرایط اختلافات در نظام اسلامی تشدید خواهد شد.
امکان وقوع جنگ و در گیری نظامی یک پارچگی نیروهای سیاسی پیرو خط رهبری را از بین برده و این احتمال وجود داردکه اختلافات به درون سپاه پاسداران و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی کشیده شود....

امیر حسین گنج بخش اظهار میدارد که تحریم ها در کشور بی ثباتی را ایجاد می کند و این وضع در سرمایه گذاران ایرانی ایجاد اضطراب و هیجان نموده و آنها را وامیدارد که سرمایه های خود را از کشور خارج نمایند. وی میگوید چنین جنبش فرار سرمایه ناشی از بی ثباتی اقتصادی و سیاسی در سطح مسئولان رده بالای نظامی و سیاسی کشور که اوضاع را آشفته می بینند مشهود می باشد.
امیر حسین گنج بخش اعتقاد دارد که هرچه اوضاع اقتصادی ناشی از تحریم ها خراب تر شود، بی ثباتی و ناامنی بیشتر خواهد شد؛ این امر به نوبه خود شرایط خراب اقتصادی را خراب تر نموده و مشکلات بزرگ سیاسی و اجتماعی را در کشور به دنبال خواهد داشت...