علی
اکبر اسدی،
کارشناس
خاورمیانه در
گفت و گو با
مثلث
سرکوب
داعش به نفع
آمریکاست
مثلث
آنلاین: گفت
وگوی مثلث با
علی اکبر اسدی
، کارشناس
خاورمیانه را
در زیر
بخوانید.
به
لحاظ
ایدئولوژیکی
خاستگاه
گروهک داعش یا
همان دولت
اسلامی عراق و
شام از کجا
نشات میگیرد؟
داعش
بهعنوان یک
گروه منشعب از
القاعده محسوب
میشود و به
لحاظ فکری و
ایدئولوژیک
نیز همان
رویکرد فکری
القاعده را
دارد. اینها
گروههایی
هستندکه در
تقسیمبندی
بهعنوان سلفیهای
جهادی به شمار
میآیند. به
بیان دیگر یک
سری گروههای
تکفیری
هستندکه روشهای
جهادی و
استشهادی را
برای مبارزه و
ایجاد تحول
انتخاب
میکنند و
هدفشان نیز
ایجاد خلافت
یا امارت
اسلامی است.
البته داعش
بهطور مشخص
گفته که هدفش
ایجاد امارت
اسلامی در
عراق و سوریه
است. داعش به
لحاظ اینکه یک
گروه تکفیری
است باقی گروههای
مسلمانان را
تکفیر میکند
و کافر و مرتد
میداند،
بهخصوص
شیعیان را.
دولت اسلامی
عراق و شام
نسبت به
القاعده گرایشات
ضد شیعی
رادیکالتری
دارد و از
جمله به ایمن
الظواهری
انتقاد وارد
میکندکه چرا
با مسامحه و
عدم قاطعیت با
شیعیان و
بهخصوص ایران
برخورد میکند.
کمیهم راجع
به رهبران این
جریان بگویید.
بعد از
سال 2003 و حمله
آمریکا به
عراق
گروههای مسلح
زیادی در
اینکشور شکل
گرفتکه یکی از
آنها نیز داعش
بود. این جریان
ابتدا تحت
رهبری
ابومصعب
زرقاوی بودند؛
زرقاوی با
القاعده بیعت
کرد و اینها
شاخه عراقی
القاعده
محسوب شدند.
بعد از سال 2006 که
زرقاوی کشته
شد، تا سال 2010
ابوحمزه
مهاجر و
ابوعمر بغدادی
بهعنوان
رهبران گروه
فعالیت میکردند.
در آن زمان
هنوز تحت
عنوان دولت
اسلامی عراق
فعالیت میکردند
اما در سال 2010
آمریکا این دو
رهبرشان را هدف
قرار داد و
کشت و از آن
زمان ابوبکر
بغدادی بهعنوان
رهبر دولت
اسلامی عراق
انتخاب شد. او اکنون
نیز رهبر داعش
است.
چطور شدکه
داعش سر از
سوریه
درآورد؟
بعد از 2011
که ناآرامیهای
سوریه آغاز شد
و بحران در
این کشور شکل
گرفت، اینها
عرصه فعالیتشان
را از عراق به
سوریه گسترش
دادند؛ در
سوریه گروهی
شکل گرفت تحت
عنوان جبهه
النصره که امتداد
دولت اسلامی
عراق در سوریه
محسوب میشود
که رهبر آن
نیز جولانی
بود
.
این جریان در
سوریه نیز
توانستند
قدرت خود را افزایش
دهند و بر یک
سری مناطق
سیطره پیدا
کنند تا اینکه
در سال 2013
بغدادی اعلام
کردکه دولت اسلامی
عراق و جبهه
النصره در هم
ادغام میشوند
و دولت اسلامی
عراق و شام یا
داعش را تشکیل
میدهند.
جولانی بهرغم
روابطی که با
دولت اسلامی دارد
اما اعلام
کردکه
شکلگیری داعش
را نمیپذیرد.
منتها در این
زمان ایمن
الظواهری
نیزگفت که
دولت اسلامی
عراق فقط در
عراق فعالیت
کند جبهه
النصره نیز در
سوریه.
بنابراین او
نیز به نوعی
بحث شکلگیری
داعش را رد
کرد.
اما بغدادی
اصرار داشت که
در هر دوکشور
فعالیت خواهند
داشت. از آن
زمان
اختلافات
بغدادی و ظواهری
گسترش یافت و
درگیریهای
بین جبهه
النصره و داعش
در سوریه نیز
افزایش یافت.
بعد از این
مقطع داعش هم
در سوریه و هم در
عراق بهشدت
فعال بود و در
سال 2014 توانست
مناطقی از الانبار
را تسخیر کند
و سپس به موصل
و تکریت نیز
گسترش یافت.
زمینههای
داخلی گسترش
فعالیت داعش
در عراق را چه
میدانید؟
برخی
اختلافات
سیاسی که میان
دولت عراق و
گروههای
سنی وجود دارد
به نوعی باعث
بسترسازی حضور
و فعالیت داعش
در عراق شده
است. همچنین
ضعفهای
سیستم
اطلاعاتی
عراق،
ناکارآمدی
ارتش و عدم موفقیت
گروههای
سیاسی در
ایجاد یک دولت
وفاق ملی از
جمله عواملی
است که موجب
تقویت
فعالیتهای
داعش در عراق
شد.
حمایتهای
عربستان از
این گروه
تروریستی در
سوریه اکنون
دیگر تقریبا
آشکار شده
است. به نظر
شما در این
مقطع که داعش
در عراق دست
به اقدامات
تروریستی میزند،
تاچه حد متکی
به حمایتهای
عربستان است؟
عربستان
بهخصوص از
ابتدای دوره
پس از صدام با روند
سیاسی عراق
مخالف بود و
همواره به
سیاستهای
آمریکا
اعتراض داشت.
سعودیها
عنوان میکردندکه
آمریکاییها
عراق را به
ایران تحویل
دادهاند.
بنابراین
حاضر به ایجاد
روابط سیاسی و
دایرکردن
سفارت در
بغداد نشدند و
همچنین روند سیاسی
دموکراتیک در
عراق را نیز
نپذیرفتند.
بعد از 2011 که
بحرانهای
دیگری مثل
بحران بحرین و
یمن پیش آمد،
رقابتها و
اختلافات
میان دو کشور
گسترش یافت.
بنابراین عربستان
از گروههای
مسلح مخالف
دولت اسد از
جمله داعش در
قالبهای
مختلف حمایت
کرد.
زمانی که
بندربنسلطان،
مسئول دستگاه
اطلاعاتی
امنیتی
عربستان بود،
این حمایتها
بیشتر بود. در
عرصه عراق نیز
با کمکهایشان
به داعش موجب
شدندکه آنها
با تقویت نظامیشان
پیشرویهایی داشته
باشند. این
پیشرویها
مرهون ائتلافهایی
است که داعش
با بعثیها
ایجادکرد.
ائتلاف داعش -
بعث باعث مسلط
شدن اینها بر
مناطق مهم سنی
نشین عراق شده
است.
آیا باتوجه
به برخی
مسائلی که
اخیرا شاهد
بودیم امکان
بهبود روابط
تهران-ریاض در
مقطع فعلی
وجود دارد؟
بحث
مذاکرات
تهران - ریاض
موضوع پیچیده
و دشواری است
و موانع جدی
دارد از جمله
بحث عراق و سوریه.
فعلا نیز
بهرغم برخی
نشانههایی
مبنی بر تمایل
اولیه هیچ
اقدام و اراده
جدی از سوی دو طرف
برای مذاکره
وجود ندارد.
چون این دو در
بحرانهای
مختلف بهخصوص
عراق و سوریه
منافع و
رویکردهای
متعارضی
دارند و بعید
به نظر میرسد
بتوانند
مذاکرات
موفقی داشته
باشند.
چه آیندهای
را برای
فعالیتهای
داعش در عراق
پیشبینی
میکنید؟
داعشیها
به لحاظ
بنیادین
گروهی عقیدتی
ایدئولوژیک
هستند اما هم
بسترهای
فعالیتشان
سیاسی است و
هم
حمایتهایی
که از آنها
صورت میگیرد
با انگیزههای
سیاسی است. در
صورتی که
بسترهای
سیاسی و حمایتهای
با انگیزههای
سیاسی از آنها
کم شود بعید
به نظر میرسدکه
بتوانند در
عراق به این
صورت فعالیت
داشته باشند.
قدرت گرفتن
اینها به خاطر
تنشها و
اختلافات
سیاسی در
منطقه است.
اخیرا و به
دنبال شدت
گرفتن فعالیتهای
داعش در عراق
بحث
گفتوگوهای
مستقیم ایران
و آمریکا برای
حل این مساله
پیش آمده است.
آیا دو کشور
میتوانند
یک بار دیگر
بر سر عراق به
گفت وگو بنشینند؟
داعش یک
تهدید مشترک
هم برای ایران
و هم برای آمریکا
محسوب میشود و
سرکوب و تضعیف
این گروه و
ایجاد امنیت
در عراق نیز بهعنوان
منافع مشترک
دو کشور به
شمار میآید.
باتوجه به این
مساله، ایران
و آمریکا اعلام
کردهاندکه
آمادهاند از
عراق در مقابل
تروریسم حمایت
کنند.
بنابراین
تهران -
واشنگتن
حمایتهای
خود را در
ابعاد مختلف
از دولت عراق
ارائه خواهند
داد و زمینههای
همکاریشان
نیز برای
سرکوب گروههای
تروریستی
وجود دارد.
اما همکاری دو
کشور به چند
مولفه بستگی
دارد؛ نخست به
روند تحولات عراق.
هر چه این
روند به سمتی
برود که گروههای
تروریستی نقش
بیشتری پیدا
کنند و وضعیت
حاکمیتی شان
در عراق با ثبات
بیشتری
روبهرو شود،
امکان همکاری
ایران و
آمریکا برای
مقابله با
آنها بیشتر میشود.
مولفه دوم
فضای کلی
روابط ایران و
آمریکاست. به
بیان دیگر دو
کشور هرچه
بتوانند فضای
بهتری را
ایجاد کن?د و
همچنین اگر
مذاکرات هستهای
را به سرانجام
برسانند،
میتوانند در
رابطه با عراق
نیز راحتتر
به مذاکره
بنشینند